Borelioza z Lyme (BL) jest chorobą układową, przenoszoną przez kleszcze, objawiającą się zespołem zmian dermatologicznych, mięśniowo-szkieletowych, neurologicznych i kardiologicznych. Patognomoniczną zmianą skórną jest rumień wędrujący, który występuje w 50–80 proc. przypadków.
Borelioza in. krętkowica kleszczowa lub choroba z Lyme
Borelioza (inaczej krętkowica kleszczowa lub choroba z Lyme) jest zakaźną chorobą, którą wywołują bakterie zaliczane do krętków. Najczęstszymi podgatunkami powodującymi chorobę są bakterie: Borrelia burgdorferi sensu stricto, Borrelia afzelii oraz Borrelia agarinii. Mikroorganizmy chorobotwórcze są przenoszone na człowieka przez kleszcze z gatunku Ixodes. Zainfekowanie zachodzi w wyniku ukłucia i pasożytowania kleszcza w skórze. Rezerwuarem (miejscem bytowania) krętka są też liczne gatunki zwierząt, przede wszystkim gryzoni. Po ukąszeniu kleszcza może powstać tzw. rumień wędrujący, który rozwija się w kilku fazach. Od chwili ugryzienia kleszcza na skórze pojawia się czerwona plamka, która wraz z biegiem czasu zaczyna zwiększać swój kaliber. Przyjmuje płaską pierścieniowatą strukturę oraz wielokrotnie (lecz nie zawsze) przejaśnia się w części środkowej. Rumień wędrujący pojawia się u 50-80% ludzi zarażonych. Co istotne – jest wyłącznym sygnałem zarezerwowanym tylko dla krętkowicy kleszczowej. Może się ujawnić w ciągu 3-30 dni od chwili ukąszenia. Rumieniowi mogą akompaniować nieostre objawy grypopodobne: pogorszenie samopoczucia, bóle mięśni, gorączka, osłabienie stawów, powiększenie pobliskich węzłów chłonnych oraz bóle głowy.
Czynnikiem wywołującym BL jest krętek Borrelia burgdorferi, izolowany po raz pierwszy z jelita kleszczy w 1982 r., a także z krwi, zmian dermatologicznych i płynu mózgowo-rdzeniowego chorych ludzi. Jest przenoszony na człowieka i zwierzęta przez kleszcze (w Polsce Ixodes ricinus i Ixodes persulcatus ).
Borelia, wraz z Leptospira i Treponema, należą do rodziny krętków (Spirocheteae). Borelia posiada 7 do 11 plazmatycznych wici lokomocyjnych, charakterystycznych dla swojej rodziny. Jest bakterią ruchliwą, spiralnie skręconą, Gram-ujemną. W mikroskopie fazowo-kontrastowym lub w ciemnym polu widzenia, wprawny mikrobiolog może ją odróżnić od innych gatunków tego samego rodzaju z powodu nieregularnie poskręcanej budowy. B. burgdorferi jest bakterią wolno wzrastającą, o bardzo wysokich wymaganiach hodowlanych. Izolacja mikrobiologiczna od człowieka jest możliwa tylko ze zmian skórnych, podczas wykonywania biopsji w celu ustalenia właściwego rozpoznania. Ze względu na znaczenie badań serologicznych w diagnostyce, istotne dla ich zastosowania są właściwości białek strukturalnych B. burgdorferi , które podzielono na 2 grupy. Wspomniana wcześniej zmienność w czasie hodowli powoduje, że zmiany występujące podczas badań laboratoryjnych, jak i zmiany w przebiegu infekcji, powodują zmiany reaktywności serologicznej. W znaczący sposób ogranicza to wykorzystanie diagnostyki serologicznej, a także może utrudniać eliminację zakażenia z ustroju na drodze reakcji odpowiedzi immunologicznej.
Co robić po ugryzieniu przez kleszcza?
Najważniejsze jest jak najszybsze usunięcie kleszcza. Następnie należy oczyścić i zdezynfekować miejsce ukąszenia oraz obserwować to miejsce przez następny miesiąc. W razie pojawienia się jakichkolwiek objawów lub silnych obaw związanych z ukąszeniem warto zasięgnąć porady lekarskiej. W razie wystąpienia rumienia wędrującego w miejscu ukąszenia lub innych objawów, które mogą odpowiadać boreliozie należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, aby zdążył obejrzeć zmianę skórną, zanim zmieni się jej wygląd lub zanim zmiana zniknie. Jeżeli to możliwe, dobrze jest wykonać zdjęcie zauważonej zmiany skórnej.
Epidemiologia
Borelioza to najczęściej występująca choroba odkleszczowa na świecie. Każdego roku stwierdza się prawie 86 000 przypadków choroby u ludzi, w tym w Europie 77%. W Afryce diagnozuje się najmniej zachorowań wśród ludzi (<1%), w Azji – 4%, a w Ameryce Północnej – 19%.