Objawy boreliozy
Borelioza jest chorobą wieloukładową, która może dawać objawy ze strony różnych narządów i tkanek: skóry, serca, stawów i układu nerwowego. Charakterystyczne dla boreliozy są takie objawy jak: rumień wędrujący, porażenie nerwu twarzowego, aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, nabyte bloki serca, przewlekłe zapalenie stawów oraz korzeniowe zespoły bólowe. Natomiast objawy niecharakterystyczne, takie jak uczucie osłabienia i zmęczenia, pogorszenie pamięci, zaburzenia snu, trudności w koncentracji mogą wystąpić w przebiegu właściwie wszystkich chorób przewlekłych o różnorodnej przyczynie, w tym u osób z niedoborami żywieniowymi, nadużywających alkoholu, w przebiegu miażdżycy, nadciśnienia, przemęczenia związanego z pracą, czy przewlekłego stresu i dotyczą znacznego odsetka dorosłej populacji krajów rozwiniętych. Z tej przyczyny ich wystąpienie jest zbyt mało charakterystyczne, by na tej podstawie rozpoznać boreliozę.
W przypadku boreliozy najszybciej diagnozuje się fazę wstępną ze skórnym objawem zakażenia, czyli rumieniem wędrującym (EM). Obecność rumienia, połączona z wywiadem (chory potwierdza kontakt z kleszczem lub przebywanie na terenie endemicznym kleszcza) uznaje się za wskazanie do rozpoczęcia antybiotykoterapii. W tym przypadku dalsze testy serologiczne nie są konieczne.
Jeżeli rumień nie jest obecny, diagnozę przeprowadza się na podstawie:
- wywiadu,
- objawów klinicznych
- dwustopniowych testów serologicznych.
W pierwszej kolejności przeprowadzany jest test serologiczny metodą ELISA, wykrywający przeciwciała w klasie IgM i IgG. Przeciwciała IgM utrzymują najwyższy poziom w krwi w okresie od 4-6 tygodni od momentu zakażenia, najczęściej zanikają po okresie 4-6 miesięcy. Przeciwciała IgG będą wykrywalne po 6-8 tygodniach od zakażenia a ich poziom może utrzymywać się przez wiele lat, pomimo wdrożenia antybiotykoterapii.
Test ELISA może dawać wyniki fałszywie dodatnie, stąd konieczność przeprowadzenia dodatkowego testu metodą Western blot (WB, western blotting), który ma wysoką swoistość.
Boreliozę rozpoznaje się jedynie w kontekście istniejących objawów klinicznych tzn. dodatni wynik testów bez obecności objawów nie jest jednoznaczny z potwierdzeniem obecności choroby. Testy serologiczne nie dają też jednoznacznego rozróżnienia pomiędzy boreliozą czynną (czynne zakażenie) a przebytą.
Borelioza leczenie
W leczeniu boreliozy – niezależnie od stadium choroby – zastosowanie ma antybiotykoterapia, trwająca zazwyczaj od 21-28 dni (w niektórych przypadkach dłużej). Leczenie ma największą skuteczność (szacunkowo aż do ok. 90%) we wstępnej fazie choroby. Typ podawanego antybiotyku zależy od obecności wybranych objawów klinicznych i fazy choroby.
Podstawowe znaczenie w leczeniu boreliozy ma wyeliminowanie zakażenia krętkami za pomocą antybiotyków. Ponadto stosuje się leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości towarzyszące boreliozie, na przykład niesteroidowe leki przeciwzapalne w leczeniu zapalenia stawów. Borelioza jest chorobą bakteryjną, którą leczy się skutecznie dostępnymi w Polsce antybiotykami.
W leczeniu boreliozy najczęściej stosuje się:
- tetracykliny (doksycyklina),
- penicyliny (amoksycylina),
- cefalosporyny (cefuroksym, ceftriakson).
W przypadku nietolerancji na wybrany antybiotyk pierwszego rzutu, zastosowanie mają antybiotyki makrolidowe.
Skuteczność leczenia zależy od wielu czynników. Kluczowym jest podanie antybiotyku we wstępnej, prawidłowo zdiagnozowanej fazie choroby. Przy leczeniu i diagnozowaniu boreliozy pod uwagę zawsze bierze się obecność innych chorób odkleszczowych, takich jak np. babeszjoza lub kleszczowe zapalenie mózgu. Jedną z przyczyn nieskuteczności wdrożonej terapii może być obecność dwóch (lub więcej) rodzajów chorób, wywołujących nieswoiste objawy.
Standardowa terapia antybiotykiem trwa od 21-28 dni. Skuteczność leczenia może być zmniejszona przy antybiotykoterapii wdrożonej w drugiej fazie choroby, czyli w tzw. fazie rozsianej. Ze względu na ryzyko groźnych powikłań, największym wyzwaniem jest szybkie rozpoznanie i leczenie neuroboreliozy. Precyzyjnej diagnostyki wymaga każdy rodzaj objawów boreliozy przewlekłej.
Szybkość i skuteczność leczenia choroby jest zależna od:
- stanu pacjenta (typ i zakres objawów klinicznych),
- trafności rozpoznania objawów,
- obecności koinfekcji
- indywidualnej odporności organizmu.
Osoby potencjalnie zagrożone ukąszeniem kleszcza (np. ze względu na miejsce zamieszkania lub wykonywany zawód) powinny zachować właściwą profilaktykę. Podstawowe zasady bezpieczeństwa obejmują m.in.: noszenie odzieży, okrywającej większość ciała; używanie środków odstraszających kleszcze (spraye, żele), w razie ukąszenia – umiejętne usunięcie kleszcza.